Luceafărul de Mihai Eminescu - în limba tătară

#tatar #tatarca #tatarşa #tatarlar #tatarlıq #tatarım #tatarman #tartar #tatars

Tan yıldızı

Mihai Eminesku (aici şi în română)

Bĭr zamanda bar eken

Masalday bĭr zamanda

Yüksek padışa ayleden

En güzel qız dunyada.

Bĭr tane qız ailede

Er șiyler nazlı eken,

Yücelermen o asken,

Ayday, yıldız ĭşĭnde.

Yüksek duwar salqınından

Adımların akete,

Aşıq bolğan yıldızıman,

Pencerĭde körĭşe.

Uzaqlarğa , denĭzlerge,

Seiyr ete tuwğanın ,

Qara gemĭ curgen yerde

Canlandırır colların.

Qarar bugun , qarar yarın,

Isteklerĭ canlana,

Aptalarman qaraşıp,

Yıldız qızga aşıq bola!

Tırsıgıne mannayın

Salıp rüya körgende,

Sewda totıra curegĭn,

Canı taşa süygĭde.

Ottay cana er aqşam

Yıldız kökke mĭngende

Qara saray col aşsa

Qıza carıqqa kelgende.

Adım, adım, artından

Odaşıqqa cayıla,

Suwıq şĭmşekten tögĭp

Alewden bĭr piyala.

Catmaq uşın uzansa,

Töşegĭne bo qızşıq,

Köksĭnde tĭye, qollarğa,

Kĭrpĭgĭn yawaş cabıp.

Piyaladan aydınlıq

Ucudune tögĭle,

Balaban kölerge, cabıp,

Aylanılğan betĭne.

Külerek qız oğa qaray

Qaltıray o aynada,

Ruyasında qarşılay,

Curegĭnde cabışa.

Yuqısında qonışıp

Qızşıq dertĭn anlata,

-Menĭm keşe Padışam,

Neşĭn yoqsın? Kel mağa!

Tuş aşağa, mulay yıldız,

Bĭr ışıqman tuz tayıp,

Kĭr uyıme, tuşınceme,

Omırım aydınlatıp.

Qaltıray qıznı seslep,

Aşq canığı qabara,

Çar çabıq ozın atıp,

Denĭzlerge o bata.

Tegerşĭktiy aylana,

Onın tuşken suwları,

Şaylı bĭr caş yarata

Körunmegen yerlerĭ.

Eşĭktiy cengĭl geşe,

Pencĭrenĭn kenarından,

Qolındağı degnege

Qamışlardan taç sarğan.

Caş bĭr voivod bola,

Cımşaq altın şaşımen

Şıplaq omızlarına,

Baylap qara ortımen.

Betĭn saydam kölgesĭ,

Mayşıraqtay sararğan

Yaqşı olın közlerĭ,

Pırlantaday canlanğan.

-Zor keldĭm, öz dunyamdan,

Seslep senĭn şaqıruwın.

Menĭm babam köklerden,

Anam denĭz suwların.

Kelĭp senĭn odana,

Yaqın turıp kömege,

Qondım aşıq aydınğa,

Tuwdım suwlar ĭşĭnde.

Kel sen! Menĭm qıymetlĭm!

Bazgeş bĭlgen dunyannı,

Menmen Şolpan Yıldızı,

Bol sen menĭm kelĭnĭm!

Anda, mercan sarayda,

Yüzyıllarca yaşarsın,

Pıtın millet oqıyanda,

Senĭ sesler, körersĭn!

-Ne güzelsĭn, rüyamda,

Melektiy körĭnesĭn,

Mağa aşqan colında,

Menĭ cure körmezsĭn!

Yabancısın sen, mağa,

Caltıraysın sert, cansız!

Men canlıman, sen mewta,

Bızlata menĭ közĭn!

*

Keşer bĭr kün, keşer uş kün,

Kenede keşe bola,

Dalğaların padişası uşın,

Curegĭnde meraq taşa.

Yuqısında qatırlap

Yıldız sewdası aşıla,

Curegĭnden ses kelĭp

Denĭz beyın şaqıra.

Tuş aşağa, mulay Yıldız,

Bĭr ışıqmen tuz tayıp,

Kĭr üyĭme, tüşĭnceme,

Omırım aydınlatıp!

Kökte, qıznı eşĭtkende,

Yıldız aşqtan canıp söne,

Kök aylana, bĭrden bĭrge,

Şo coytılğan yerĭne.

Awa tola alewkerge,

Dunya olarman qaplana,

Khaos aşıla, derelerge,

Güzel bĭr bet yaratıla.

Qara şaşın ustınde

Taçı canğanday bola,

Akiqatten uşıp kele,

Canıp küneş otına!

Aşıla qara kepĭnlĭk,

Mermer qollar körĭne,

Tuşĭncelĭ, mon, kelmek,

Yaqışa canğız betĭne.

Güzel közler, ulu közler,

Deren ayalday caltıray,

Tüpsĭz ekĭ arzu bolğan,

Qaranğılıq tolğan olay.

-Zor keldĭm öz dunyamdan,

Sesliyĭm dep, şundĭde,

Küneştĭr menĭm babam,

Anamda, sorasan, keşe.

Kel sen, menĭm qıymetlĭm,

Bazgeş bĭlgen dunnyannı,

Menmen Şolpan Yıldızı,

Bol sen menĭm kelĭnĭm.

Kel sen! Senĭn sarı şaşĭne

Tutayım taç yıldızdan,

Sen bol menĭm köklerĭnde

En aruw caltırağan.

Sen oğadarda şaylısın,

Hayallarda ciniysĭn sen,

Mağa aytqan colın senĭn

Yaqışmay eş, senmen ketmem!

Merametsĭz senĭn aşqın,

Cürek tamırlarım sızlar,

Deren közler qasta atıp,

Baqışların menĭ cağar.

Menĭm kökten ayırılğanım

Istiysınmı, anlamadan?

Sen bĭr fanisın, süygĭlĭm,

Menĭm uşın olım yasaq.

- Layıq laplar qaramayman

Başlamasında bĭlmiymen,

Anlaşıla aytqanların,

Köp manasın becermiymen.

Eger qanatman ĭstesen

Menĭm senĭ süygenĭmnĭ,

Kel topraqqa menĭm uşın,

Bol sende mendiy olımlı.

Men olgenĭm ĭstiysĭn sen

Bĭr öbĭşmek uşın denĭş,

Istiymen bĭl, menĭm süygĭm,

Körĭnmemış, er şiyden tış!

Ebet, güna yaratacaq

Başqa qanun alırman men,

Ebediyetmen baylanmaq

Bolğan eken, qobarman men.

Aytıp kete... Qayıb boldı

Bĭr qızşıq aşqın ĭstep.

Qopqan kökten, özĭn azdı,

Qayıb boldı, kökten sonıp

*

Bo zamanda Katalyn

Qutlı, sırtlı bĭr bala,

Sıprada qadelernın

Işın totıra şarapqa,

Adım, adım, o tuta,

Padșa zaden urbasın;

Babasız, öksĭz bala,

Cesaretĭn bĭlmezsĭn,

Ekĭ betĭ caltıray

Elmaşıqtay qırmızı,

Yawaş, yawaş, yaqınlay

Katalynge, şah qızı.

Neday güzel qız bolğan

Neday şaylı, Allayım,

Ey, Katalyn, şĭmdĭ zaman,

Anla sende qısmetĭn.

Yawaşıqtan, köşede,

Tutıp onı șıbırday:

- Ket, Katalyn, şo yerde,

"Işı yoqta, it suwlay".

- Nebar? Otırma canğız,

Dalma tüşĭncelerge.

Kel qatıma, şen bol qız,

Erĭnlerĭn öpmege.

- Ne ıstiysın? Ket şundan,

Taşla menĭ ratıma

O! sağınaman derenden,

Aşıq boldım yıldızğa.

- Bĭlmesen, kösteriyĭm

Bĭrliy, bĭrliy, sewdamnı.

Sade qızma, çĭpiyım,

Sesle menĭm aşqımnı.

Awcı qatıp azırlay

Quşlarnı tutma awın,

Kel canıma, quşaqlay,

Uzatqanda, tut solım.

Köz astında közlerĭn,

Qıymıldamadan qalsın,

Ökşelerden köterĭl,

Qoltığından saralsam.

Men aşağa enkiysem,

Sen yoqarğa qarap qal.

Bonday omır geşĭrsem,

Senĭ körĭp toymadan.

Sende aşqnı tanısan,

Men öpkende enkiysen,

Sewdalıqnı anlasan,

Sende menĭ şay öpsen.

Sesledĭ o balanı,

Em şaşırıp, em süyıp,

Meraq etmiy, cımşadı,

Bekte yaldı, qız bolıp.

Sonra yawaş: - Men senĭ

Balalıqtan taniyman,

Em sölenşek, em carlı,

Uyışasın, sen menmen.

Amma Şolpan Yıldızı

Tuwıp uzaq yerlerden,

Canlandırıp suwlarnı

Collar aşa denĭzden.

Dalğalar egĭp geşkende

Oğa doğrı col curıp,

Köz caşlarım taşqanda,

Kĭrpĭklerĭm tolışıp;

Onıñ aşqı qaltıray

Menĭm dertĭm sĭlmege,

Oğa süygĭm cetalmay,

Yoqarlarğa köterle.

Öz dunyadan mon kĭre

Suwıq ışıqlarıman,

Süyermen onı omırce,

Omırce qalır uzaqtan.

Onıñ uşın künlerĭm

Boş geşeler qırlarday

Canlı, carıq aqşamlarım,

Öz cüregĭm zor anlay.

- Sen balasın, şaylı qız,

Aydı şımdı qaşayıq

Coytılayıq ekĭmĭz

Atımıznı untayıq.

Ekĭmĭzde aqıllı

Şen bolırmız, zewq öser,

Unutarsın curtıñnı,

Yıldız sewdası söner.

*

Uştı Yıldız. Kökte

Ösken onıñ qanatları.

Bin senelĭk col geşe

Ep oğadar daqqaları.

Aşada kök tolı yıldız

Yoqarda kök yıldızlı,

Arasında şĭmşek sonsız,

Adaşqanday uşa ızlı.

Khaosnıñ derelerĭnde

Tögerek etraflarda

Carıqlar tuwğanı körĭne

Dunya yaratılğanda.

Carıq oğa dolaşır,

Denĭzdiy, dalğaday sarıla,

O uşa, ĭstek tolı, fĭkĭr,

Er şey, er şey, coytıla.

Onıñ cetĭşken yerĭnde

Köz yoq tanımaq uşın,

Oğraşa zaman boş yerge,

Boşlıqtan tuwmaq uşın.

Yoq bĭrşiy, desende, bar!

Bĭr heves onı sorğan!

Derenlĭk bar, oğadar,

Qaranlıq unıtılğan.

- Şo awır edebiyetten

Allam, menĭ qurtar!

Menden sağa sonsız urmet

Dunya bolğanı qadar.

Tanrım, menden er şey ber ĭste,

Başqa qader sen ber mağa!

Sensĭn hayatnın ustınde

Sen alasın mezarğa!

Artqa al, ölmemezlĭk ayalın!

Baqışım ateşĭn al gerĭ!

Mağa ber - er şey uşın,

Bĭr saat, bĭr saat süygĭ!

Khaostan yaratılğan, Allam,

Khaosqa qaytar edĭm,

Durgunlıqtan tuwdım, Tanrım,

Dĭnlenmektĭr ĭstegĭm.

Hyperion, derenlerden kelesĭn sen

Körĭlmegen tĭleklermen.

Ĭsteme, sonın bĭlmesen

Işaretler, mucizeler.

Insanman dep sen özĭnnĭ

Olarman uşatasınmı?

Gebersĭn insanlar epsĭ,

Yaratılır kene cınsı.

Onlar boşqa umıt qura

Erklerĭ boş uydurma.

Başqa dalğa kene tura

Mezarında pıtse dalğa.

Insanlarda bolır qısmet,

Bazısında qara qader,

Bĭzler uşın olım yasaq,

Yoqtır bĭzde zaman, ya cer.

Bogün ölmek uşın yaşar

Sonsız tĭnewĭn bolğanlar

Başqa küneşte caltırar

Eger sönse, bo carıqlar.

Tuwmağa oğraşalar,

Arqada bellĭ olım

Ölmek uşın tuwalar

Oleler, tuwmaq uşın.

Sen, Hyperion, sen barsın

Er ĭstegen yerĭnde,

Bolır er ne ĭstesen,

Meraqmısın bĭlgĭge?

Istiysĭnmĭ can kelsĭn

Anaw bĭzĭn dürkĭne?

Taw bayırman bĭrleşsĭn,

Adalarda, denĭzde.

Areketmĭ ĭstiysĭn?

Doğrılıq, quwet kösterme?

Topraqnı berĭr edĭm

Padişalıq etĭp bölmege.

Gemillernĭ arzında?

Askeriyemen dolaşmaq?

Collar aşılar qarada -

Olım bolmaz, o, yasaq!

Kĭm uşın sen ölecen?

Ket cerĭne, artına!

Onlardan ne bekliycen?

Adaşqanda o dünya?

*

Kökte, özĭn cerĭne,

Qaytıp keldĭ Hyperion.

Er zamanday, bogünde,

Caydı carıqlarınnı.

Aqşam ustı ratlandı,

Artıq keş bolacaq,

Kökte ay carıq tuwdı,

Suwlarda canlanacaq.

Ĭnce qıwılcımlarman

Toldı tawda colşıqlar

Lamburların astından

Körne ekĭ caş bala.

- Taşla başım, qıymasım,

Catsın senĭn qatında,

Tatlı omır yaşatım,

Senĭn közĭn astında.

Dolaş menĭm tüşĭncemnĭ

Suwıq carığın namına,

Cay, sönmez sükünetnĭ

Qaranlıqlı sewdana.

Kel sen, menĭm ustımde,

Pıtın dertĭm toqtatıp,

Bĭrtanesĭn süygĭnde,

Ayallarğa son berĭp.

Kökten köre Hyperion

Şaşıp qarağanların,

Qol moynına salğaman,

Cuwırıp quşaqlağanın.

Qumuş şeşekler qoqiy

Tatlı cawa onlar kökten,

Uzın şaşlı, altın şaşlı,

Başlarına, caşların.

Qızımız, aşq sarışı,

Aşıp közlerĭn köre,

Kökte süygen Yıldıznı,

Yawaş, dertĭn tırılte.

- Tuş aşağa, mulay Yıldız,

Bĭr ĭşĭkmen tuz tayıp,

Kĭr ormanğa, tuşınceme,

Qısmetım aydınlatıp.

O, kene onday qaltıray,

Tawlar, dağlar, ustınde

Boş şollernı o ayday,

Cansız qırlar curgende.

O, şaptırmay özĭn endĭ,

Yükseklerden denĭzge!

- Nedĭr sağa, topraq betlĭ,

Men bolsam, ya başqası?

Sĭzĭn tar dünyanızda,

Qısmet beklep yaşaysız,

Ciyanımda men turaman,

Canğız, amma olımsız!

 

Traducere în limba tătară: Güner Aqmolla

Redactare în alfabetul tătar dobrogean: TatarMan SG